Hidrosefali Şant Ameliyatı

Hidrosefali en temel tanımıyla beyindeki “beyin omurilik sıvısının” fazla birikmesi, emilememesidir. Bunun sonucunda da kafa içi basınç artar, beyin dokuları baskı altında kalabilir, kafa hacminde büyüme görülebilir. Hidrosefali doğuştan görülebileceği gibi, doğum sonrası çocukluk döneminde de ortaya çıkabilir. Ayrıca ileri yaşta da (özellikle 60 yaş sonrası) hidrosefali olgularıyla karşılaşılabilir.

Hidrosefali Tedavisi

Hidrosefali tedavi edilmesi gereken bir hastalıktır. Zira, kişinin beyin fonksiyonlarını tehdit edebilir, yaşamını riske sokabilir. Bazı olgularda beyindeki farklı bir hastalık (örneğin bir tümör) hidrosefaliye neden olmuş olabilir. Burada tümörün çıkarılmasıyla birlikte hidrosefali de ortadan kaldırılır. Ancak hidrosefalinin farklı birçok nedeni olabilir. Bunlardan biri de bu fazla sıvının bir tıkanıklık nedeniyle tahliye edilememesidir. Burada da şanta gerek kalmadan özellikle çocuk yaş grubunda endoskopik ameliyat (endoskopik üçüncü ventrikülostomi) düşünebilir. Suyun akışını/emilimini bozan tıkanıklık aşılır ve BOS (beyin omurilik sıvısı) yeniden devirdaime başlar.

Hirosefali Şant Ameliyatı

Tüm hidrosefali olgularında endoskopik yaklaşım mümkün değildir. Endoskopik yaklaşımın belli başlı endikasyonları vardır, bu yöntem uygun hastalarda uygulanabilir ve başarılı sonuçlar verir. Endoskopik yaklaşıma uygun olmayan hastalarda hidrosefali şant tedavisi tercih edilir. Şant tedavisi çok uzun yıllardır uygulanan bir cerrahidir. Hidrosefali şant ameliyatı 1950’lerin hemen başında yapılmaya başlamıştır. O gün kullanılan şant sistemiyle bugün kullanılan sistem büyük ölçüde aynıdır. Şantın çalışma mekanizması oldukça basittir. Bir ucu beyinde bir ucu karın boşluğunda olan ince bir borudur. Şant bir valf sistemi ile bağlantılıdır. Bu valf BOS basıncını ayarlar. Nihayetinde beyinde biriken fazla sıvı bu boru yardımıyla karın boşluğuna aktarılır ve emilimi orada sağlanır. Beyin içindeki basınç da düşürülür. Beyinde aşırı sıvı birikiminin önüne geçilir. Hasta yaşamına sağlıkla devam edebilir. Hidrosefalinin çıkaracağı sorunlar ortadan kaldırılabilir.

Hidrosefali şant ameliyatı erişkinlerde oldukça olumlu sonuçlar verirken, çocuklarda başarı oranları aynı olmayabilir. Öyle ki ABD’de yapılmış bazı çalışmalarda şant takılmış her iki çocuktan birinin iki yıl içinde şant sistemiyle ilgili çeşitli sorunlar nedeniyle yeniden ameliyat edilmesi gerektiği belirtilmiştir.

Sonuç

Şant tedavisi neredeyse 75 yıldır uygulanan bir prosedürdür. Bu sayede de üzerine birçok çalışma yapılmıştır. Sonuçları, hastaya getirebileceği potansiyel faydalar, uygulamanın handikapları net bir şekilde bilinmektedir. Öte yandan endoskopik tedaviye uygun olmayan hastalarda da tek seçenektir. Şant ile hidrosefali tedavi edilebilir. Fazla BOS emilir, basınç düşürülür. Ancak şant sistemi zaman içinde enfekte olabilir ya da farklı bir nedenle fonksiyonunu kaybedebilir. Bu durumda da hasta ameliyata alınır, şantı çıkarılır, yeni bir şant takılır. Hastanın yaşamı boyunca birden fazla kez ameliyat olması gerekebilir.

Günün sonunda, artıları ve eksileri ile değerlendirildiğinde şant bazı hastalar için hayat kurtarıcı özelliğini sürdürmektedir. Ancak bunun yanı sıra hastaların şant sisteminin çıkarabileceği sorunlar hakkında da bilgi sahibi olmaları önemlidir.

Şant Ameliyatı Hakkında Sık Sorulan Sorular

Beyin cerrahisinde şant ameliyatı uzun yıllardır uygulanmaktadır. Şant sisteminin kendisi de çok uzun süredir aynı yapıdadır. Yani cihazın kendisinde de pek bir değişiklik olmamıştır. Bu nedenle beyin cerrahları tarafından artıları, eksileri iyi bilinen bir prosedürdür. Hastalar tarafından sık sorulan sorular ve cevapları şöyledir.

Şant ameliyatı nedir?

Şant ameliyatı, en basit tanımıyla ince bir borunun beyinde birikmiş fazla beyin omurilik sıvısını (BOS) buradan karın boşluğuna aktarmasıdır. Buradaki amaç beyindeki fazla sıvı ve yüksek basıncı normal seviyelere düşürerek, kişinin bilişsel becerilerini korumaktır.

Şant ömür boyu kalır mı?

Evet. Şant, bir nedenle beynin fazla ürettiği BOS’u kalıcı olarak normale indiren ya da doğal tahliye yolu açan bir tedavi değildir. Şant, buradaki sorunu çözen yardımcı bir cihazdır. Yani beyinde biriken fazla BOS’un tahliyesi şant cihazı ile olur. Şant çıkarılırsa bu fazla sıvının tahliyesi de mümkün olmaz. Bu nedenle şantın ömür boyu kalması gerekir. Daha da önemlisi şant çalışır halde kalmalıdır. Şant sistemi bozulursa değiştirilmelidir.

Şant arızalanırsa ne olur?

Şant sistemi arızalanabilir. Tıkanabilir, enfekte olabilir. Fazla BOS’un tahliyesi sekteye uğrayabilir. Bu durumda hidrosefalinin semptomları yeniden ortaya çıkar. Baş ağrısı, bulantı, kusma, bilinç bulanıklığı, görme problemleri söz konusu olabilir. Hekime başvurmak gerekir. Şant sistemi değiştirilir.

Yapılan farklı çalışmalarda, şant takılan hastaların yüzde 1 ila 20’sinde enfeksiyon görülmüştür. Çalışmaların çoğunda ise ortak nokta bu enfeksiyonların yaklaşık yüzde 70’inin işlemden sonraki ilk 6 ayda ortaya çıkmasıdır. Şant hattı boyunca görülebilen yara, kızarıklık, hassasiyet enfeksiyon belirtisi olabilir.

Şant kaç yılda bir değişir?

Şant çalışır vaziyetteyse, bir enfeksiyon durumu da yoksa şantın değişmesi gerekmez.

Şant takılan hastalar nasıl bir yaşam sürer?

Hastalar günlük yaşamlarına devam edebilir. Hidrosefalinin yol açtığı semptomlar ortadan kalkar. Özellikle işlem erken evrelerde beyinde bir fonksiyonel hasar oluşmadan yapılmışsa kişi rahatlıkla normal bir yaşam sürer. Çocuk, akranlarıyla birlikte okuluna devam edebilir. Yetişkinler iş hayatına katılabilir. Bazı ağır ve temasa dayalı spor aktivitelerini kısıtlamak gerekebilir. Ameliyatı yapan hekim bu konuda hastasını mutlaka bilgilendirir.

Şant takıldıktan sonra takip gerekir mi?

Evet, mutlaka. Düzenli aralıklarla beyin cerrahı tarafından hastanın kontrol edilmesi gerekir. Görüntüleme yöntemleriyle şantın çalışırlığı, BOS’un başarıyla tahliye edilip edilmediği kontrol edilir.