Uyanık Beyin Ameliyatı (Uyanık Kraniotomi)
Beyin ameliyatlarının çok büyük bir kısmı genel anestezi altında yapılır. Ancak bazı olgularda hastaya lokal anestezi vermek ve ameliyatı hasta uyanıkken yapmak düşünülebilir. Bu şekilde yapılan beyin ameliyatlarına uyanık beyin ameliyatı ya da uyanık kraniotomi denir. Tüm beyin tümörü ameliyatlarının tek bir amacı vardır; hastanın beyin dokusuna zarar vermeden mümkün olduğunca fazla tümör çıkarmak. Yani hastada bir engel durumuna sebebiyet vermeden tümörü beyinden çıkarmak… Bu amaç doğrultusunda bazen hastanın ameliyat sırasında uyanık olması tercih edilebilir. Tümörün beynin fonksiyonel bölgelerinde (konuşma, hareket etme gibi) olduğu olgularda uyanık beyin ameliyatına ihtiyaç duyulabilir. Böylece ameliyat esnasında hastada ilgili kaslarda kasılma, titreme, uyuşukluk, karıncalanma gibi bulgular olup olmadığı izlenir. Hastanın konuşmasında duraklama olup olmadığı, söylenen kelimeyi tekrarlayıp tekrarlayamadığı ameliyat esnasında kontrol edilebilir. Ameliyat sırasında hastadan konuşması, elini oynatması istenebilir. Tümörü çıkarırken hastanın fonksiyonel becerileri sürekli olarak kontrol edilir. Tümörün bir bölümü beyin fonksiyonlarını tehdit edecek bir alandaysa tümör rezeksiyonu sonlandırılır. Ameliyat sırasında intraoperatif görüntülemelerden de yararlanılabilir.
Beyin MR taramasıyla ameliyatı uyanık yapmanın hastaya bir fayda sağlayıp sağlamayacağına karar verilir. Bu doğrultuda ameliyat planlanır. Olgudan olguya hastanın ameliyatın hangi aşamasında uyanık kalacağı belirlenir. Kafatasını açarken, tümörü çıkarırken, kafatasını kapatırken hastanın tamamen uyuyor olması gerekebilir. Hastanın ameliyatın sadece belirli bir kısmında beyindeki hassas merkezleri saptarken uyanık olması tercih edilebilir.
Uyanık Kraniotomi Hangi Beyin Ameliyatlarında Uygulanabilir?
- Uyanık kraniotomi birçok beyin tümörü ameliyatında kullanılabilir; glial beyin tümörleri, beyin metastazları, meninjiomlar, kavernomlar
- Beynin damarsal hastalıkları; arteriovenöz malformasyonlar
- Stereotaktik beyin biyopsisi
- Derin beyin stimülasyonu (Parkinson, distoni gibi hastalıklarda uygulanan beyin pili ameliyatı)
Uyanık kraniotomi yaklaşımı günümüzde de en sık beyin tümörleri değil Parkinson hastalığının tedavisinde tercih edilmektedir.
Uyanık Beyin Ameliyatının Avantajları
Uyanık beyin ameliyatı uygun vakalarda en az nörolojik risk ile maksimum tümör rezeksiyonuna yardımcı olabilir. Uyanık kraniotominin en önemli avantajı budur.
Başarı Oranı
Günümüzde beyin tümörünün cerrahi tedavisinde uyanık kraniotomi tümörün konuşma merkeziyle ilişkili olduğu olgularda değerlendirilmektedir. Yapılan çalışmalar konuşma merkezinde tümör olan bir hastanın uyutularak ameliyat edildiğinde konuşma becerisinin bozulma riskini yüzde 2 ila 3 olarak ifade etmektedir. Uyanık ameliyatta ise bu oran yüzde 1 olarak belirtilmektedir. Öte yandan uyanık ameliyatlarda beyinden daha az tümör çıkartılabildiği bildirilmektedir. Bu da hastanın yararına olmayan bir durumdur. Zira böyle bir durumda hastaya ikinci bir ameliyatın önerilmesi gerekebilir. Hasta uzun seanslar radyoterapi ve/veya kemoterapi almak durumunda kalabilir. Daha kötüsü hastanın hayatta kalma süresi kısalabilir. Bu nedenle ameliyatı uyanık yapıp yapmamanın iyi değerlendirilmesi, hastaya fayda sağlayacağından emin olunması gerekir.
