Menenjiomlar Nedir? Tedavisi Nasıl Olur?

Menenjiom nedir ve tedavisi nasıl yapılır? Beyinde menjiom tehlikeli midir? Menenjiom hasta yorumları nasıldır? Menenjiomlar hakkında bilinmesi gerekenleri özetledik.

Kafatasından beyne ulaşıncaya dek üç katman vardır: dura mater, araknoid ve pia mater. Bu katmanlara, toplu olarak meniks (beyin zarı) adı verilir. Meninkste oluşan enfeksiyona menenjit, tümöre ise menenjiom adı verilir. Menenjiomlar çok büyük çoğunlukla iyi huylu tümörlerdir. Yavaş büyüyen, vücuda yayılmayan, cerrahi ile temizlenebilen tümörlerdir.

Menenjiom Nedir?

Menejiom bir beyin tümörü çeşididir. Metastatik değildir. Beynin kendi dokusundan oluşur. 120’den fazla farklı beyin tümörü türü vardır. Menenjiom en sık görülen beyin tümörlerinden biridir. Beyin tümörü olgularının (metastatik tümörler hariç) üçte birinden fazlasını oluşturur. Genellikle iyi huyludur. Beyin içi dokulardan değil kafatasının dış yüzeyinden (meninks) kaynaklanarak gelişir. Menenjiomlar beyin dokusuna yapışık olmazlar. Beyin ve tümör arasında belirgin bir ara yüzey vardır. Bu da ameliyatla tamamen çıkarılabilmelerini mümkün kılar.

Menenjiomların büyük bir çoğunluğu 2 cm’den küçük olur. Ancak 5 cm’e kadar, hatta beynin dörtte birini kaplayacak kadar büyük menenjiomlara rastlanabilir. Tümör ne kadar büyürse beyin fonksiyonlarını da o derece tehdit eder. Tümörün konumu da beyin fonksiyonlarını olumsuz etkileyebilen unsurlardan biridir.

Menenjiom Görülme Sıklığı

​Menenjiomlar sık görülen bir beyin tümörü çeşididir. Görülme sıklığı 100.000 kişide 4.5’tir. ABD’de de her yıl 6.500 kişiye menenjiom tanısı konulmaktadır.

Yapılan bir çalışmaya göre 2021 yılında tüm dünyada 34.840 kişinin menenjiom tanısı alacağı öngörülmektedir. Dünyanın birçok ülkesinde tanı teknolojilerinin sınırlı oranda geliştiği ve menenjiomların yaşam boyu belirti vermeyebileceği düşünüldüğünde dünyada çok daha fazla menenjiomlu birey olduğu söylenebilir.

Menenjiomlar Nerede Görülür

Menenjiomlar genellikle meninkste ve özellikle de meninksin bir parçası olan araknoid zarından kaynaklanarak oluşur. En sık kafatasının üst kısmında,  parasagittal ve falks bölgesinde görülür. Ancak beynin diğer kısımlarında da görülebilirler: kafatabanında, kafatabanındaki kemik kanatlarda, kafatasının içinde, beynin içinde ve beynin diğer kısımlarında. Menenjiomlar kaynaklandıkları yere göre farklı ön adlar alırlar:

• Konveksite Menenjiomları: Beynin üst dış yüzeyinde oluşur.
• Parasaggital ve Falks Menenjiomları: Kafatasının üst kısmında sağ ve sol beyin yarımküresini birbirinden ayıran kısımda oluşur.
• Posterior Fossa Menenjiomları: Beyin arka çukurunda olur.
• Tentorial Menenjiomları: Beynin beyin sapı ve beyincikle birleşen noktasından  kaynaklanır.
• Serebellopontin Köşe Menenjiomları: Beyincik ve beyin sapı arasında görülür.  
• Orbita İçi Menenjiomları:  Göz kürelerinden kaynaklanır.
• Olfaktor Oluk Menenjiomları: Beyinde koku sinirinin geçtiği bölgede oluşur.
• Spinal Menenjiomları: Omurilik sinirinden kaynaklanır.

Beyinde Menenjiom Belirtileri

Menenjiomlar, yavaş büyüyen ve nadiren beyinde fonksiyon kaybına neden olan tümörlerdir. Bu nedenle her zaman belirti vermezler. En sık görülen belirtisi şiddetli ve geçmeyen baş ağrılarıdır. Ancak bu belirtiler menenjiomun büyüklüğüne ve konumuna göre şiddetlenebilir. Belirtiler, konuşma kaybı, hareket güçlüğü, hafıza kaybı ve depresyon gibi yaşam kalitesini ciddi ölçüde bozabilir. Menenjiomların belirtileri şöyledir:

• Nöbet
• Baş ağrısı
• Kol ve bacaklarda güçsüzlük, dengesizlik
• Kişilik değişikliği, davranış bozukluğu, uyumsuzluk, depresyon
• Kuvvet ve his kaybı
• Görme bozukluğu, bulanık görme, sürekli dalma, gözlerde kayma, göz kapağında düşme
• Baş dönmesi
• Yüz felci
• Koku almada bozukluk
• Unutkanlık
• Demans

Tanı

Menenjiomlar MR ve BT taraması ile tespit edilir. Bu taramalar ile tümörün konumu ve boyutu tespit edilir. Ancak kesin tanı için tümör olduğu düşünülen yapıdan parça almak gerekir. Hastaya stereotaktik biyopsi yapılır.

Menenjiom Nedenleri

Beyin tümörlerinin genelinde olduğu gibi menenjiyomların da neden oluştuğu tam olarak bilinemiyor. Menenjiyom oluşumunu kolaylaştıran bazı faktörler şöyledir:

• Genetik miras
• Sürekli radyasyona maruz kalma
• Geçirilen kafa travmaları

Menenjiom Ameliyatı ve Tedavisi

Menenjiom tedavisinde üç temel seçeneğimiz var: gözlem, cerrahi, radyocerrahi. Hastanın genel sağlık durumu, yaşı, tümörün büyüklüğü, yeri, yaşam kalitesini ne derecede etkilediği gibi bir dizi bileşen ele alınır ve hastanın menenjiom tedavisi planlanır. Tedavi yolculuğu her hastanın kendi özel durumuna göre belirlenir.

Gözlem

Menenjiomların çok büyük bir kısmı yaşamı tehdit etmediği için hastaya bir tedavi uygulamadan sadece takip altında tutmak önemli bir seçenektir. Hasta periyodik aralıklarla kontrole davet edilir, MR taraması ile tümörünün ne durumda olduğu kontrol edilir. Ancak bu seçenek sadece belli bir hasta grubu için geçerlidir. Hastanın tümörü küçükse, beyin fonksiyonlarını tehdit etmiyorsa, yaşam kalitesini düşürmüyorsa gözlem kararı verilebilir. Ayrıca, ameliyat edilmesi riskli hastalarda ve şikayetleri şiddetli olmayan yaşlı hastalarda bu planlama yapılabilir.

Menenjiom Ameliyatı

Menenjiom ameliyatı menenjiomların tedavisinde en sık uygulanan yöntemdir.  Açık, mikroskobik veya endoskopik yöntemle beyne girilir ve tümör tamamen ya da mümkün olduğunca temizlenir. Giriş kısmında belirttiğimiz gibi iyi huylu tümörler ve beyin arasında belirgin bir ara yüzey vardır. Bu da ameliyatla tamamen çıkarılabilmelerini mümkün kılar. Menenjiomların çok büyük bir kısmı iyi huylu olur.

Tümör, belli bir büyüklüğe ulaştıysa, kritik sinir dokularına temas ediyorsa, kişinin yaşam kalitesini düşürüyorsa, hayati tehlike söz konusuysa menenjiomlara cerrahi tedavi uygulamak gerekir. Ancak tümör yaşamsal damarlara çok yakınsa, ameliyatı yapmak riskliyse ya da hastanın genel sağlık durumu ameliyata uygun değilse bir diğer tedavi seçeneği olarak Gamma Knife radyocerrahi değerlendirilir.

Gamma Knife

3 cm’den küçük tümörlere, konumuna bağlı olarak radyocerrahi uygulanabilir. Özellikle hasta ve/veya tümör ameliyata uygun değilse bu tedavi yönteminin değerlendirilmesi gerekir. Tümöre yüksek miktarda radyasyon gönderilir, büyümesi önlenir ve zaman içinde küçülmesi beklenir.

Gamma Knife Hakkında Detaylı Bilgi

Sık Sorulan Sorular

Hastalarımızın menenjiomlar hakkında sık sorduğu sorulara yanıt verdik.

Menenjiomlar kötü huylu olabilir mi?

Evet, olabilir. Ancak menenjiomların çok büyük bir kısmında kanser dokusu bulunmaz. Yani kötü huylu olmazlar. Menenjiomların yaklaşık %10’luk bir kısmı kötü huylu olmaya meyil eder. Beynin kendisinden kaynaklanan tüm beyin tümörleri arasında da kanser hücresi taşıyan menenjiomların oranı yaklaşık %1’dir.

Menenjiom hastalarının yaşam süresi nedir? Menenjiom öldürür mü?

Menenjiom tanısı alan hastaların 5 yıllık sağ kalım süreleri incelenmiştir. İyi huylu menenjiomlarda 5 yıllık sağ kalım oranı %95’in üzerindeyken, kötü huylu menenjiomlarda bu oran %77’dir. Bu oranlar yaştan, tümörün boyutundan ve konumundan bağımsız olarak ortalama rakamlardır. Her hastanın durumu kendisine özeldir.

Menenjiomlar beynin ya da vücudun diğer kısımlarına yayılabilir mi?

Menenjiomlar genelde iyi huylu oldukları için bu risk oldukça azdır. Menenjioması olan tüm hastaların %0,1 ila %0,76’sında bu risk söz konusudur. Menenjiomların en çok metastaz yaptığı doku ve organlar ise akciğer, karaciğer, lenf nodları ve kemiklerdir.

Menenjiom ne kadar büyür?

Menenjiomların büyük bir kısmı çap olarak 2 cm’in altındadır. 0.5 ila 2.7 cm arası menenjomlar küçük, 2.8 ila 10.5 cm arası menenjomlar büyük olarak değerlendirilir. 7-8 cm’ye kadar çıkabilen dev menenjiomlar vardır. Ancak bunlar oldukça nadirdir.

Menenjiomların kadın ve erkekte görülme sıklıkları farklı mıdır?

Menenjiomlar kadınlarda daha sık görülen tek beyin tümörü çeşididir. Menenjiomlar kadınlarda neredeyse 2 kat daha fazla görülür.

Yaşlılarda daha mı çok görülür?

Menenjiom 40-60 yaş arasında oluşmaya meyil eden bir tümördür. Yavaş büyüdükleri için de genellikle 60 yaş civarında belirti verirler.  Ancak 40 yaş altı kişilerde de kolaylıkla karşılaştığımız bir tümör türüdür.

Çocuklarda görülür mü?

Evet, görülür ama nadirdir. Tüm menenjiomların %1,5’u 18 yaş altında görülür. Genellikle 10 yaşından sonra ortaya çıkar ya da tespit edilir.

Menenjiomlar tekrarlar mı?

Evet, nadiren de olsa tedavi edilmiş bir menenjiom tekrar oluşabilir ve büyüyebilir. Bir kere menenjiom üretmiş bir beynin bunu tekrar üretmesi her zaman imkan dahilindedir. Tekrarlama oranı ise menenjiomun türüne ve uygulanmış tedaviye göre değişir:

• Menenjiom ameliyatla tamamen temizlendiyse gelecek 5 yılda tekrar etme riski %5’dir.
• Menenjiom beyinde kritik bir noktadaysa ve bu nedenle yalnızca bir kısmı ameliyatla temizlendiyse ve bir kısmı beyin içinde bırakıldıysa gelecek 5 yılda yeniden büyüme riski %30’dur.

Not: Gamma Knife radyocerrahi ile ameliyat sonrası kalan tümör parçasına ışın tedavi uygulanabilir. Ayrıca tümör tekrar nüks ettiğinde, henüz çok küçükken büyümesini önlemek için yine ışın tedavisine başvurulabilir. Böylece menenjiomun hastaya yeniden sorun çıkarma riski minimize edilir.

Menenjiom tedavisi sonrası iyileşme nasıldır?

Hastanın tümörüne ve uygulanan tedaviye göre iyileşme süreci değişebilir. Hasta 2-5 gün içinde taburcu edilir. Ameliyat sonrası ortaya çıkabilecek kas ve konuşma sorunları genellikle geçicidir. Bu dönemde fizik tedavi ve rehabilitasyon görmek faydalı olur. Gamma Knife uygulamasından sonra ise hasta evine dönebilir.

Menenjiom ameliyatı riskli midir?

Her cerrahi prosedürün riskleri vardır. Ancak deneyimli cerrahlar tarafından donanımlı hastanelerde yapıldığında menenjiomların büyük bir kısmında cerrahi riskler düşüktür. Neden? Menenjiomlar genellikle beyin dokusuna yapışık olmaz. Beyin ve tümör arasında belirgin bir ara yüzey vardır. Bu da ameliyatla tamamen çıkarılabilmelerini mümkün kılar.

Her Menenjiom kanser midir?

Meninjiomların büyük bir kısmında kanser hücresi bulunmaz. Menejiomların yaklaşık %10’u kanserdir.

Menenjiom küçülür mü?

Menenjiom kendi kendine küçülmez. Küçülmeleri ya da tamamen yok olmaları için tedavi uygulamak gerekir.

Menenjiom ameliyatında saç kesilir mi?

Saçların tamamen kesilmesine gerek yoktur. Kafatasında kesi yapılacak yerin tıraşlanması yeterlidir. Hem mikroskobik hem endoskopik ameliyatlarda kafatasında küçük bir delik açtığımız için saçın tamamının kesilmesine gerek duymayız.

Menenjiom hasta yorumları nasıldır?

Menenjiom ameliyatı sonrası hasta yorumları olumludur. Tümörü büyük olan veya küçük de olsa bir sinire bası yapan hastalar görme, konuşma, hareket etme gibi sorunlar yaşar. Hatta demans benzeri problemler görülebilir. Ameliyatla birlikte hasta menenjiomundan kurtulur ve yaşamına sağlıkla geri döner.

Not: Bu içerik Beyin ve Sinir Cerrahisi Uzmanı Doç. Dr. Yavuz Aras tarafından yazılmıştır. Dr. Aras beyin ve sinir cerrahisi hastalıkların tanı ve tedavisi üzerine 20 yıldan uzun bir kariyere sahiptir. İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesinde görev almaktadır.