Gamma Knife

Gamma Knife ya da Gama Bıçağı. Günümüzde nöroonkoloji, fonksiyonel nöroşirürji, vasküler nöroşirürji gibi beyin cerrahisinin farklı alanlarında kullanılabilen bir sağlık teknolojisidir. Beyin hastalıklarının iyileştirilmesinde cerrahi, radyoterapi ve kemoterapi ile birlikte en önemli tedavi seçeneklerimizden biridir. Cihaz İsveç’te tasarlanmış ve ilk kez 1968’de tedavi amaçlı uygulanmıştır.

1984’te İsveç, İngiltere ve Arjantin’de yalnızca 3 cihaz mevcutken 1987’de ABD ilk cihazı satın almıştır. Böylelikle cihazın bilinirliği artmıştır. Faydasının anlaşılması ile birlikte tüm dünyada kabul görmeye başlamıştır. Ülkemizde ise 1997 yılında ilk Gamma Knife ünitesi kurulmuş ve hasta kabulüne başlanmıştır.

Gamma Knife Nedir?

Gamma Knife bir radyocerrahi cihazıdır. Beyin cerrahisinde ve yoğun olarak da beyin tümörü tedavisinde kullandığımız bir yüksek teknolojidir. Girişimsel bir işlem değildir. Cihazdan çıkan yüzlerce ışın hastanın beyin tümörüne odaklanır. Beyin cerrahı bu ışınları tümöral dokuda birleştirerek tümörü yok etmeye/küçültmeye çalışır. Bu yüksek doz sayesinde birçok hastanın tedavisi tek bir seansta tamamlanır. Tümörün özelliklerine, Gamma Knife cihazının modeline ve cerrahın planlamasına göre seans sayısı 3 veya 5 de olabilir.

Gamma Knife Nasıl Uygulanır?

İşlem yarım gün içinde tamamlanır. İlk olarak hastanın MR’ı çekilir. Sonrasında Gamma Knife makinesine alınır. Hastanın kafasına stereotaktik çerçeve takılır. İşlem sırasında hasta uyanık olur. Beyin cerrahı tümöral noktaya ışınları göndererek tedaviyi gerçekleştirir. İşlem boyunca hasta herhangi bir makine sesi duymaz. Tedavi sonrası hastanın yatış yapması gerekemez. İşlem bitikten sonra bir süre gözlenir. Ardından taburculuğu yapılır.

Taburculuk sonrası hastanın ilave bir ilaç alması gerekmez. Rutinde kullandığı bir ilacı varsa bunu da bırakmasına ihtiyaç olmaz.

Hangi Hastalıklarda Kullanılır?

• İyi ve kötü huylu beyin tümörleri Gamma Knife’ın en sık uygulandığı hastalıktır. Cihaz akustik schwannomlar, menenjiomlar, metastatik karsinomlarda oldukça etkilidir.
• Beynin damarsal hastalıkları (AVM)
• Fonksiyonel beyin hastalıkları (Parkinson, trigeminal nevralji)

Hangi Tür Beyin Tümörlerine Uygulanır?

Hem iyi hem kötü huylu birçok farklı beyin tümörüne uygulanabilir. Bazılarına daha çok etki etme kapasitesi varken bazılarında bu etki daha sınırlıdır. Tümörün beyinde edindiği yere, büyüklüğüne ve yayılımına göre hastaya Gamma Knife uygulayıp uygulamamaya karar veririz. Gama Bıçağı günümüzde en sık beyin metastazlarında kullanılmaktadır.

Benign (İyi Huylu) Beyin Tümörleri

• Menenjiomlar
• Akustik Schwannoma ve Trigeminal Schwannoma
• Hipofiz tümörü
• Hemanjioblastom
• Pineal Bölge Tümörü
• Kordoma
• Kraniofaringioma
• Glomus Tümörü

Malign (Kötü Huylu) Beyin Tümörleri

• Beyin Metastazları
• Gliomlar
• Hemanjioperisitom
• Kondrosarkoma
• Nazofarinks Karsinomu
• Pediatrik Beyin Tümörleri
• Diğer Malign Tümörler

Gamma Knife cerrahisinin avantajları nelerdir?

• Tedavi genellikle tek seansta tamamlanır.
• Cerrahi müdahalenin çok riskli olduğu olgularda hastaların bir tedavi şansı olur.
• Hedef odaklıdır.
• Kanama, enfeksiyon gibi komplikasyonlar çok sınırlıdır.
• Tedavisi kolay ve ağrısızdır.
• Hasta günlük yaşamına hemen dönebilir.

Gamma Knife teknolojisi beyin cerrahisinde oldukça önemli bir konuma gelmiştir. Ancak bu teknolojiyi mikroskopla veya endoskopla yapılan beyin ameliyatlarının yerine geçecek bir gelişme olarak değerlendirmemek gerekir. Bazı beyin tümörleri için ilk tercihken bazıları için hiç değerlendirilmez. Bazı olgularda ise önce tümörü mümkün olduğunca temizleyip kalan tümöre Gamma Knife uygulamak gerekir.

İşlem Sonrası Süreç

Ameliyat ettiğimiz bir hastanın sürecini nasıl rutin kontrollerle takip ediyorsak Gama Bıçağı uyguladığımız hastalarda da aynı durum söz konusudur.

Bu kontrollerde tümörün zaman içinde ne derecede küçüldüğünü görmek, nüks durumunu kontrol etmek,  radyasyona bağlı sekonder doku değişikliklerini incelemek için radyolojik (MR perfüzyon, MR-spektroskopi, dinamik kontrast görüntüleme) ve nükleer tıp (FDG ya da DOTA-PET-CT) tetkikleri kullanılabilir.

• Kötü huylu tümörler: Hasta 2 ayda bir kontrastlı kraniyal MR ile takip edilir.
• İyi huylu tümörler: İşlem sonrası ilk kontrol 3 ay sonra yapılır. Sonrasında 6 ya da 12 aylık kontrollerle süreç devam eder.
• AVM: İşlem sonrası ilk kontrol 3 ay sonra yapılır. 6 ay sonra kontrastlı kraniyal MR bakılır. AVM kapandıysa cerrahın önerisine göre tedavi noktalanır ya da hasta yıllık rutin kontrollere davet edilir.

Hangi hastalara uygulanamaz?

Tümörün boyutu büyükse, tümör beynin farklı kısımlarına yayılmışsa, beyinde müdahale edeceğimiz noktada damarsal bir bozukluk söz konusuysa önerilmez.

Cerrahi olarak tümörün temizlenmesi ve hastanın tümöründen tamamen kurtulması mümkünse bu durumda da ilk seçenek olarak cerrahiyi tercih etmek gerekir.

Kötü Huylu Tümörlerde Etkili mi?

Cihaz en sık beyin metastazlarında kullanılır. Beyin metastazlarınınsa tamamı kötü huyludur. Cihaz, metastatik tümöre çok yüksek dozda ışını tek bir seansta uygulayabilir. İşlem sonucunda zaman içinde tümör küçülebilir, yok olabilir ya da büyümesi durabilir. Cerrahi olarak tümörü mümkün olduğunca temizleyip sonrasında kalan kısıma Gamma Knife uygulamak da sık tercih edilen yöntemlerden biridir.

Radyocerrahi ve radyoterapi aynı işlem midir?

Hayır. Radyocerrahide çevre hücrelere zarar vermeden kanserli dokuya oldukça yüksek dozda ışınlar göndererek tedaviyi 1-5 seans arasında tamamlarız.  Radyoterapide ise tedavi çok daha fazla seansa bölünür ve ortalama 1 ay boyunca sürer.

Gamma Knife’ın yanı sıra en çok bilinen ve sık kullanılan radyocerrahi cihazları Cyber Knife ve TrueBeam STx’dir.

Gamma Knife’ın diğer radyocerrahi cihazlarlarından farkı nedir?

Gamma Knife’ın diğer cihazlardan ayrılan en önemli yanı sadece beyne yönelik geliştirilen bir teknoloji olmasıdır. Gamma Knife’da gama ışınları ile tümöral doku yok edilirken Cyber Knife ve TrueBeam STx’de X ışınları kullanılır.

Gamma Knife çocuklara uygulanabilir mi?

Evet. Çocuk hastalarda beyin tümörleriyle sık karşılaşırız ve bu tümörler çok büyük oranda kötü huylu olur. Tümörün özelliklerine göre cerrahiye ek olarak veya cerrahi yerine Gamma Knife uygulaması değerlendirilir. Uygulamada 3 yaşa kadar inmek mümkündür.

Gama Knife hangi büyüklükteki tümörlere uygulanabilir?

Gamma Knife genellikle 3 cm’den küçük tümörlere uygulanabilmektedir. Tümörün özelliklerine ve Gamma Knife’ın bu tümör cinsinde yararı olup olmadığına göre tedavi planlanır.

Gamma Knife tümörü tamamen yok ediyor mu?

Tedavideki esas amaç beyin tümörünün büyümesini önlemek ve mümkün olduğu kadar küçültmektir. Uygulama sonrası tümör tamamen yok olmayabilir. Ancak bu, işlemin başarısız olduğu anlamına gelmez. İşlem sayesinde tümörün büyümesi durmuş ve boyutu ufalmıştır. Hastanın yaşamına bu şekilde devam etmesi mümkündür.

Özellikle iyi huylu tümörlerin tedavisinde planlanan, tümörün küçültülmesi ya da yok edilmesi değildir. Tümörün büyümesini durdurmaktır. Çünkü tümör iyi huylu da olsa genellikle büyümeye meyil eder. Zaten tedavi de bu amaca yönelik planlanır. Neden? İyi huylu tümörler beynin kendisinin ürettiği lezyonlardır. Beyin dokularına zarar vermemek için tümöre gönderilen ışın miktarı minimal ölçüde tutulur.

Ancak nihayetinde hastanın beyninde halen bir tümör olduğunu da hatırlamakta yarar var. Bu nedenle genellikle tümörü cerrahiyle temizlemek ilk tercihimiz olur. İyi huylu beyin tümörlerinde beyin ve tümör arasında belirgin bir ara yüzey bulunur. Bu sayede tümör kolayca sağlıklı beyin dokusundan ayrılır.

Gamma Knife AVM’lere uygulanabilir mi?

Evet, uygulanabilir. AVM beyinde oluşan anormal damar yumaklarıdır. Beyin kanamasına gebedirler. Bu nedenle mutlaka tedavi edilmeleri gerekir. 3 cm’den küçük olan AVM’lerde Gamma Knife uygulanabilir. 

Gamma Knife tedavisi ne kadar sürer?

Hasta cihaz içinde en fazla 1 saat kalır. Bu süre tümörün boyutuna, konumuna ve diğer özelliklerine göre değişir. Hasta kısa süreliğine yatışta takip edilir. Cihaza girmeden önceki hazırlıkla birlikte hastanın tüm tedavisi yarım günde neticelendirilir.

Gamma Knife en fazla kaç kez uygulanabilir?

Birden fazla kez uygulanabilir. Gama Bıçağı en sık olarak metastatik kanserlere uygulanır. Beyne metastaz yapan bir kanseri tedavi ettikten bir süre sonra beynin farklı bir noktasında yeni bir metastaz ortaya çıkabilir. Bu durumda Gamma Knife’a tekrar başvurmak gerekebilir.