Beyincik Sarkması Nedir, Ameliyatı Nasıl Yapılır?
Beyin sarkması, beyincik sarkması ya da tıbbi literatürdeki adıyla Arnold-Chiari Malformasyonu doğumsal bir beyin anomalisidir. Beyinciğin alt bölümündeki yapıların omurga kanalına doğru sarkmasıyla karakterizedir. Beyincik sarkması 2-3 mm kadar sınırlı olabileceği gibi daha şiddetli de olabilir ve omuriliğe bası yapabilir. Minimal sarkmalarda takip önerilirken omuriliğe bası yapan, beyin omurilik sıvısının akımını bozan veya daha farklı semptomlar/deformiteler oluşturan olguların mutlaka tedavi edilmesi gerekir.
Beyincik Sarkması Nedir?
Beyincik sarkmasında beyinciğin alt kısmı (tonsil) omurga kanalına girer. Yani bu yapı aşağıya doğru sarkar. Hastalık bu yüzden de beyin sarkması ya da beyincik sarkması gibi isimlerle tarif edilir. Neticede sarkan doku omuriliğe bası yapar. Beyin omurilik sıvısının dolaşımını ve emilimini sekteye uğratır. Bu durum hastada çeşitli semptomlara yol açar. Hastalıkta genetik geçiş önemli bir faktördür. Hastalık ilerlemeye meyledebilir. Sarkmış tonsilin dokusu stabil kalsa da oluşturduğu bası zaman içinde artabilir, beyin omurilik sıvısının akışı/emilimi bu durumdan olumsuz etkilenebilir.
Tipleri
Tonsillerin omurga kanalına ne derecede indiğine göre hastalık çeşitli sınıflara ayrılır:
- Tip I Chiari Malformasyonunda çocuklukta belirgin semptom yoktur. Yetişkinlikte bazı belirtiler ortaya çıkabilir.
- Tip II Chiari Malformasyonunda çocukta spina bifida gibi ek omurga anomalileri vardır. Hastalığın tanısı doğumda konulabilir.
- Tip III ve IV Malformasyonunda hastalık semptomları daha dramatik olabilir. Omurga deformitesine ek olarak beyinde de anomali olur.
Beyincik Sarkması Belirtileri
Semptomlar hastalığın şiddetine göre farklılaşır. Beyincik sarkmasında en sık karşılaştığımız belirtiler şöyledir:
- Baş, boyun ve ense ağrısı (öksürme, hapşırma, ıkınma gibi beyinde basınç oluşturan eylemler esnasında ağrı artar)
- Yürüme bozukluğu (dengesizlik), baş dönmesi
- El ve ayaklarda uyuşma hissi, hislerde bozulma (sıcak ve soğuk ayrımını yapamama gibi)
- El becerilerinde bozukluk
- Yutma ve konuşma bozukluğu
Tanı
Beyin ve sinir cerrahının fiziksel muayenesinden sonra MR taraması ile hastalığın kesin tanısı konur. Muayene esnasında hekim hastanın denge, dokunma, refleks, duyu ve motor becerilerini kontrol eder. Bu doğrultuda beyincik sarkmasından şüphenelerek hastadan ilgili MR taramasını ister.
Beyincik Sarkması Tedavisi
Hastalığın hafif seyrettiği olgularda takip önerilir. Hastanın belirgin şikayetleri varsa, omuriliğe bası söz konusuysa, beyin omurilik sıvısı akımında sorun varsa ameliyat kararı alınır. Hasta beyincik sarkmasının en ileri seviyelerindeyse (III, IV gibi) acil ameliyat gündeme gelir. Ameliyat ile hastalığın semptomlarını gidermek, merkezi sinir sistemindeki (beyin ve omurilik) harabiyeti durdurmak/gidermek, hastaya fonksiyonel becerilerini geri kazandırmak amaçlanır.
Beyincik Sarkması Ameliyatı
Beyincik sarkması ameliyatı ile beyinciğin yer aldığı alanın genişletilip muhtemel bir sinir basısının ortadan kaldırılmasını, beyin omurilik sıvısının rahatça dolaşımının sağlanmasını içerir. İleri olgularda basıya yol açan tonsillerin çıkarılması ve beyinde biriken sıvıyı boşaltacak bir şantın takılması gibi ek tedaviler gerekebilir. Ameliyat genellikle ense kemiğini kaldırılarak gerçekleştirilir. Bu ameliyat hastaların büyük bir bölümüne ciddi fayda sağlar.
Ameliyat sonrası hastaların 10 gün kadar istirahat etmesi gerekir. Ameliyat sonrası kontrol MR taramasıyla yapılır. MR görüntülemesi ile beyincik sarkmasının ne derecede düzeldiği ve beyin omurilik sıvısının sağlıklı bir şekilde devinimine başlayıp başlamadığı kontrol edilir.
Sık Sorulan Sorular
Hasta ve hasta yakınları tarafından beyincik sarkması hakkında sık sorulan, merak edilen sorulara yanıt verdik.
Beyincik sarkması tehlikeli mi?
Hastalığın şiddetine göre değişir. Örneğin sarkma 10 mm’den azsa hastanın herhangi bir semptomu yok ve genel sağlık durumu da iyiyse genellikle bir tedaviye ihtiyaç duyulmaz. 6 ay arayla kontrol önerilir. Sarkmanın ilerleyip ilerlemediği kontrol edilir. Hatta sarkmanın 6 mm’nin altında olduğu olgularda semptom da izlenmez. Öte yandan sarkma 10 mm’den fazlaysa beyincik sarkması tehlikeli bir hastalık haline gelir. Tedavi gereklidir. Tedavisi cerrahidir.
Kaç yaşında olur?
Beyincik sarkması doğumsaldır. Semptomları ise daha çok genç yaşlarda ortaya çıkar. 20-30 yaşlarında daha sık olur. Çocukluk çağında ve ergenlerde de beyin sarkması semptomları ile karşılaşabilir. Hastalık baş, ense, boyun, omuz ağrılarının nedeni araştırılırken tespit edilebilir.
Beyincik sarkmasına ne iyi gelir?
Hastalığın tek tedavisi ameliyattır. Zaman içinde kendiliğinden geçmesi söz konusu değildir. Herhangi bir ilaç tedavisi de mevcut değildir.
Beyincik sarkması ameliyattan sonra tekrarlar mı?
Beyincik sarkmasının tedavi edildikten sonra tekrarlaması beklenmez.
Ameliyatı ne kadar sürer?
Vakadan vakaya değişmekle birlikte beyincik sarkması ameliyatı 4 ila 6 saat arası sürer.
Beyincik sarkması ilerler mi?
Evet, ilerleme riski vardır.
Beyin sarkması tedavi edilmezse ne olur?
Beyincik sarkması tedavi edilmezse omurilikte oluşan bası nedeniyle hasta bakıma muhtaç hale gelebilir. Solunum ve kalp durması riskleri söz konusu olur.
Beyincikteki sarkma kaç mm ise ameliyata gerek yoktur?
Beyincik sarkmasının 10 mm’nin altında olduğu olgularda ameliyat düşünülmeyebilir. Ancak tedaviye her hastanın kendi özel durumuna göre karar vermek gerekir. Beyincikteki sarkma özellikle 6 mm’nin de altındaysa hastada herhangi bir semptom da izlenmez. Tanı genellikle yapılan bir beyin MR incelemesi sonucu tesadüfen konur. Bu hastalarda ameliyat gerekmez. Ancak hasta rutin takibe alınır. Sarkma ilerlerse ya da farklı istenmeyen bir durum söz konusu olursa tedavi düşünülür.
Beyincik sarkmasının ilaç ile tedavisi var mı?
Hayır, herhangi bir ilaç tedavisi yoktur.
Beyincik nerede bulunur? Ne iş yapar?
Beyincik, kafatasının arkasında, beynin alt kısmında yer alır. Beyin ile omurilik soğanı arasında konumlanır. Beyincik, vücudun dengesini, kasların düzenli çalışmasını sağlar. 150 gr kadar bir ağırlığa sahiptir.
